Уул уурхай, худалдаа, үйлчилгээний салбаруудын идэвхжил эдийн засгийн өсөлтийг голлон дэмжлээ. Уул уурхайн салбарт нүүрс, төмрийн хүдэр, зэсийн баяжмалын олборлолт нэмэгдэж, худалдаа, үйлчилгээний салбарын өсөлт өндөр хадгалагдсанаар Монгол Улсын эдийн засаг 2024 оны эхний 3 улиралд 5.0 хувиар өслөө. Харин цаг агаарын тааламжгүй нөхцөл байдлаас шалтгаалсан хөдөө аж ахуйн салбарын агшилт эдийн засгийн өсөлтөд сөрөг нөлөө үзүүлсэн хэвээр байна. Хөдөлмөр эрхлэлт нэмэгдэж, уул уурхайн машин механизмын хуримтлал өссөнөөр нийт эдийн засгийн потенциал үйлдвэрлэлийн өсөлт 4 орчим хувьд хүрч нэмэгдэн, уул уурхайн болон уул уурхайн бус үйлдвэрлэлийн сөрөг зөрүү хаагдлаа.

Эрэлт талаас хэрэглээ, хөрөнгө оруулалт эдийн засгийн өсөлтөд голлон нөлөөллөө. Цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийн өсөлт өрхийн бодит орлогыг дэмжиж, өрхийн хэрэглээ тэлсэн бол төсвийн урсгал зардлын өсөлтийн нөлөөгөөр төрийн хэрэглээ өсөж, дотоод эрэлтийн өсөлт хадгалагдлаа. Мөн машин тоног төхөөрөмжийн нөөц нэмэгдэж, эдийн засаг дах үндсэн хөрөнгийн хуримтлал өслөө. Нөгөө талаас эдийн засгийн идэвхжилийг дагасан хөрөнгө оруулалтын болон хэрэглээний бүтээгдэхүүний импорт өсөлт өндөр байв.

Инфляц зорилтот түвшинд хадгалагдлаа. Инфляц 2024 оны 9 дүгээр сард 6.7 хувьд хүрч, төв банкны зорилтот түвшинд хадгалагдав. Импортын бараа, бүтээгдэхүүний инфляц тогтвортой байсан бол дотоодын бараа, үйлчилгээний инфляц өсөх хандлагатай байлаа. Эдийн засгийн идэвхжил хадгалагдсанаар эрэлтийн гаралтай инфляц өссөн бол махны үнэ өмнөх онуудын хандлагаас өндрөөр өссөн нь нийлүүлэлтийн гаралтай инфляц нэмэгдэхэд нөлөөллөө. Төв банк энэ онд бодлогын хүүг нийт 3 нэгж хувиар буурууллаа. Арилжааны банкнуудын зээлийн өсөлт сүүлийн 10 жилийн дээд түвшинд хүрч эрчимжиж, мөнгөний нийлүүлэлтийн өсөлтөд голлох нөлөө үзүүллээ. 

Төсвийн нийт тэнцэл 2024 оны эхний 3 улирлын байдлаар 2.5 их наяд төгрөгийн ашигтай гарлаа. Хэдийгээр нүүрсний үнийн бууралт АМНАТ-ийн орлогод сөргөөр нөлөөлсөн ч орлогын албан татвар болон нэмэгдэл өртгийн албан татварын орлогын голлох нөлөөгөөр төсвийн орлого энэ оны эхний 3 улирлын байдлаар 28.9 хувиар өсөж, орлого бүрдүүлэлт сайн байв. Төсвийн зарлага өмнөх оноос 34.4 хувиар нэмэгдэхэд төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангах, орон нутагт ажиллах нөхцөлийг сайжруулах зорилгоор орон нутгийн албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлсэн нь голлон нөлөөллөө. Засгийн газрын нэрлэсэн дүнгээр илэрхийлсэн өрийн үлдэгдлийн ДНБ-д харьцуулсан харьцаа 2024 оны 3 дугаар улирлын байдлаар 38.9 хувьд хүрч нэмэгдсэн ч нийслэлийн гадаад болон дотоод зах зээлд гаргасан үнэт цаастай холбоотойгоор дунд хугацаанд Засгийн газрын өрийн хэмжээ нэмэгдэхээр байна.

Бүлэг 2. ТӨСВИЙН СЕКТОР

Эдийн засгийн идэвхжил нэмэгдэж, уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортын биет хэмжээ өссөн нөлөөгөөр төсвийн орлого нэмэгдэн төсвийн нийт тэнцэл 2024 оны эхний 3 улирлын байдлаар 2.5 их наяд төгрөгийн ашигтай гарсан хэдий ч нүүрсний үнийн бууралт АМНАТ-ийн орлогод сөрөг нөлөө үзүүлж байна.

Энэ онд шинээр байгуулагдсан хамтарсан Засгийн газар Монгол Улсын урт, дунд хугацааны бодлогын баримт бичигт тусгагдсан хөгжлийн тулгамдсан асуудлуудыг хурдтай шийдвэрлэх зорилтуудыг дэвшүүлж, Монгол Улсын 2024 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулан хөрөнгө оруулалтын зардлыг 1.8 их наяд төгрөгөөр нэмэгдүүлснээр нийт төсвийн зарлага 2024 оны батлагдсан дүнгээс 11.4 хувиар нэмэгдээд байна.

Засгийн газрын нэрлэсэн дүнгээр илэрхийлсэн өрийн үлдэгдлийн ДНБ-д харьцуулсан харьцаа 2024 оны 3 дугаар улирлын байдлаар 38.9 хувьд хүрч нэмэгдсэн ба нийслэлийн гадаад болон дотоод зах зээлд гаргасан үнэт цаастай холбоотойгоор дунд хугацаанд Засгийн газрын өрийн хэмжээ нэмэгдэхээр байна.

ТӨСВИЙН СЕКТОР

БЛОГ

Бүлэг 4. ГАДААД СЕКТОР

Нүүрс, зэсийн баяжмал, төмрийн хүдэр зэрэг голлох уул уурхайн бүтээгдэхүүний биет хэмжээ нэмэгдсэн ч нүүрсний үнэ буурсан нь экспортын орлогын өсөлтийг хязгаарлалаа. Эдийн засгийн идэвхжилийг дагасан хөрөнгө оруулалт, хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний импортын өсөлт өндөр хадгалагдлаа. Импортын өсөлт болон төв банкны своп хэлцлийн төлбөр гадаад валютын гарах урсгалыг нэмэгдүүлснээр 2024 оны 3 дугаар улиралд гадаад валютын нөөцийн өсөлтийн хурд саарч, төгрөгийн нэрлэсэн үйлчилж буй ханш суларлаа.

ГАДААД СЕКТОР

БЛОГ