Уул уурхайн салбар болон дотоод эдийн засгийн идэвхжилийн нөлөө өсөлтийг дэмжиж, Монгол Улсын эдийн засаг 2024 оны эхний хагас жилд 5.6 хувиар өслөө. Нүүрс, төмрийн хүдэр, зэсийн баяжмал зэрэг бүтээгдэхүүний олборлолт уул уурхайн салбарын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж, үүнийг дагаад тээврийн салбарын өсөлт хадгалагдлаа. Зам, гүүрний бүтээн байгуулалтын нөлөөгөөр барилгын салбар тэлж, боловсруулах салбарын үйлдвэрлэл тогтвортой байсан нь эдийн засгийн өсөлтөд эергээр нөлөөлжээ. Мөн худалдаа, үйлчилгээний салбаруудын өсөлт хадгалагдлаа. Харин том малын зүй бус хорогдол 8.1 сая толгойд хүрсэн нь хөдөө аж ахуйн салбарын өсөлтийг бууруулах нөлөө үзүүлэв.

Өрхийн хэрэглээ болон эргэлтийн хөрөнгийн хуримтлал эдийн засгийн өсөлтийг эрэлт талаас дэмжив. Төрийн албан хаагчдын цалин нэмэгдэж, өрхийн цалингийн орлогын өсөлт болон хэрэглээний зээлийн өсөлтийн нөлөөгөөр өрхийн хэрэглээ өсөж, нийт эдийн засгийг эрэлт талаас голлон дэмжлээ. Мөн эдийн засгийн эрэлтэд бизнесийн зээл болон импортын сувгаар дамжин материаллаг эргэлийн хөрөнгийн өсөлт нөлөөллөө.

Төсвийн нийт тэнцэл 2024 оны 2 дугаар улиралд 57.9 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарлаа. БНХАУ-ын нүүрсний үйлдвэрлэл буурснаар эрэлт нь өсөж, нүүрсний экспортын биет хэмжээ 2024 оны эхний хагас жилд 40.6 сая тоннд хүрч, уул уурхайн салбараас төсөвт төвлөрүүлсэн орлого 6.4 их наяд төгрөг хүрснээр нийт тэнцэл 57.9 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарсан хэдий ч үүнээс улирлын нөлөөг арилгавал 40.4 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай байна. Төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангах, бүсчилсэн хөгжлийг дэмжих, орон нутагт ажиллах, амьдрах таатай орчныг бүрдүүлэхтэй холбоотойгоор цалингийн зардлыг нэмэгдүүлсэн нь эдийн засагт эрэлт талаас эерэг нөлөө үзүүлсэн байна. Засгийн газрын өрийн төлөв тогтвортой хадгалагдаж байгаа хэдий ч нийслэлийн гадаад, дотоод зах зээлд гаргах үнэт цаастай холбоотойгоор дунд хугацаанд Засгийн газрын өрийн хэмжээ өсөх хүлээлттэй байна.

Инфляц төв банкны зорилтот интервалын доод түвшинд буюу 5.1 хувьд хүрч төсөөллөөс бага байж, мөнгөний бодлогын хүү дахин буурснаар банкнуудын шинээр олгосон зээлийн хэмжээ нэмэгдлээ. Инфляцын түвшин буурч бодит хүү нэмэгдсэн, төгрөгийн ханш тогтвортой байсан нь өрхийн бодит орлогыг нэмэгдүүлж, нийт хадгаламжийн өсөлтөд эерэг нөлөө үзүүллээ. Мөн валютын хадгаламж, харилцах буурч, төгрөгийн харилцах, хадгаламж нэмэгдлээ. Арилжааны банкнуудын зээлийн эх үүсвэр нэмэгдсэнээр иргэд, аж ахуй нэгжид шинээр олгосон зээлийн хэмжээ нэмэгдэхийн зэрэгцээ нийт зээлд эзлэх чанаргүй зээлийн хэмжээ 5.9 хувь буюу сүүлийн 8 жилийн хамгийн бага түвшинд хүрч буурсан байна.

Экспортын голлох бүтээгдэхүүний биет хэмжээ нэмэгдсэн нь экспортын өсөлтийг дэмжлээ. Оны эхний хагас жилд нүүрс, зэсийн баяжмал, төмрийн хүдрийн экспортын биет хэмжээ нэмэгдсэнээр нийт экспортын орлого өмнөх оны мөн үеэс 4 хувиар өслөө. Харин дотоод эдийн засгийн идэвхжил хадгалагдаж, өрхийн орлого, арилжааны банкнуудын зээл олголт нэмэгдэж, иргэд, аж ахуй нэгжийн худалдан авах чадвар сайжирсан нь импортын өсөлтийг өдөөж, гадаад худалдааны бараа эргэлт нэмэгдэхэд голлон нөлөөлөө. Импорт өсөж, төв банкнаас своп хэлцлийн өр төлбөрийн хэсгийг эргэн төлсөнтэй холбоотойгоор төлбөрийн тэнцэл алдагдалтай гарч, өмнөх улиралтай харьцуулахад гадаад валютын нөөц буурч, төгрөгийн ханш суларлаа. 

Бүлэг 2. ТӨСВИЙН СЕКТОР

Дотоод эдийн засгийн идэвхжил, нүүрсний эрэлт өссөн зэрэг эрэлтээс үүдэлтэй төсвийн орлого нэмэгдсэнээр төсвийн нийт тэнцэл 2024 оны 2 дугаар улиралд 57.9 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарсан хэдий ч үүнээс улирлын нөлөөг арилгавал 40.4 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай байна. Төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангах, бүсчилсэн хөгжлийг дэмжих, орон нутагт ажиллах, амьдрах таатай орчныг бүрдүүлэхтэй холбоотойгоор төрийн албан хаагчийн цалинг тэр дундаа орон нутагт ажиллаж, амьдарч байгаа албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлсэн нь өрхийн бодит орлого 2024 оны эхний хагас жилд 17.3 хувиар өсөхөд эерэг нөлөө үзүүлсэн байна.

Засгийн газрын нэрлэсэн дүнгээр илэрхийлсэн өрийн үлдэгдэл ДНБ-д харьцуулсан харьцаа нь 2024 оны эхний хагас жилийн байдлаар 38.3 хувьд хүрч нэмэгдсэн нь өрийн тогтвортой байдлыг хангаж байгаа ч нийслэлийн гадаад, дотоод зах зээлд гаргасан үнэт цаастай холбоотойгоор дунд хугацаанд Засгийн газрын өрийн хэмжээ нэмэгдэх хүлээлттэй байна.

ТӨСВИЙН СЕКТОР

БЛОГ

Бүлэг 4. ГАДААД СЕКТОР

Экспортын орлого 2024 оны эхний хагас жилд өнгөрсөн оны мөн үеэс 4 орчим хувиар өсөж, өмнөх улирлын өсөлтийн хурдыг давлаа. Үүнд, чулуун нүүрс, төмрийн хүдрийн биет хэмжээ нэмэгдсэн, дэлхийн зах зээл дэх алт, зэсийн үнэ өссөн нь эерэг нөлөө үзүүллээ. Оны сүүлийн хагас жилд нүүрс, зэсийн баяжмалын биет хэмжээний өсөлт, дэлхийн зах зээл дэх цэвэр зэс, алтны өндөр үнэ нь экспортын өсөлтийг дэмжихээр байна. Уул уурхайн экспортын үйл ажиллагааны идэвхжилийн нөлөөгөөр тоног төхөөрөмж, том машин механизмын импорт нэмэгдсэний зэрэгцээ зээл олголт эрчимжиж, өрхийн орлого сайжирснаар нийт импортын дүн өмнөх оны мөн үеэс 26 хувиар өслөө. Импортын өсөлт болон Төв банкнаас своп хэлцлийн хагас дүнг эргэн төлсөнтэй холбоотойгоор төлбөрийн тэнцэл алдагдалтай гарч, өмнөх улиралтай харьцуулахад гадаад валютын нөөц буурч, төгрөгийн ханш суларлаа.

ГАДААД СЕКТОР

БЛОГ